Vakıflar, gerçek veya tüzel kişilerin yeterli mal ve hakları belirli ve sürekli bir amaca özgülemeleriyle oluşan tüzel kişiliğe sahip mal toplulukları olarak tanımlanmaktadır. Bir malvarlığının bütünü veya gerçekleşmiş ya da gerçekleşeceği anlaşılan her türlü geliri veya ekonomik değeri olan haklar vakfedilebilir.
Vakıf kurma iradesi, resmi senetle veya ölüme bağlı tasarrufla açıklanır. Vakıf, yerleşim yeri mahkemesi nezdinde tutulan sicile tescil ile tüzel kişilik kazanır.
Mahkemeye başvurma, resmi senet düzenlenmiş ise vakfeden tarafından; vakıf ölüme bağlı tasarrufa dayanıyorsa ilgililerin veya vasiyetnameyi açan sulh hakiminin bildirimi üzerine ya da Vakıflar Genel Müdürlüğünce re'sen yapılır.
Tesciline karar verilen vakıf, vakfın yerleşim yeri mahkemesi nezdinde tutulan sicile tescil edilir; ayrıca Vakıflar Genel Müdürlüğünde tutulan merkezi sicile kaydolunur. Yerleşim yeri mahkemesinin yapacağı bildirim üzerine Vakıflar Genel Müdürlüğünce merkezi sicile kaydolunan vakıf Resmi Gazete ile ilan olunur.
Miras bırakan, terekesinin tasarruf edilebilir kısmının tamamını veya bir bölümünü özgülemek suretiyle vakıf kurabilir. Yani miras bırakan saklı paylara müdahale ederek vakıf kuramaz.
Vakıf kurma iradesi vasiyet yoluyla yapılır. Miras sözleşmesinde böyle bir iradenin yer alması vakıf kurma iradesinin tek taraflı olma özelliğini ortadan kaldırmaz. Miras sözleşmesindeki vakıf kurma tasarrufu vasiyetname hükmü gibi hüküm ifade eder ve miras bırakan bu tasarruftan serbestçe tek taraflı olarak dönebilir.
Vakıf, ancak kanun hükümlerine uyulmak koşuluyla tüzel kişilik kazanır. Bu bağlamda vakıf mahkeme siciline tescille tüzel kişilik kazanacaktır. Vakıf tüzel kişiliğini tescille kazansa da ölüme bağlı tasarrufla ile vakıf kurulması halinde özgülenen malların mülkiyetini vakfın sonradan tescil edilmesi şartı ile murisin ölümü anında kendiliğinden kazandığı kabul edilmektedir. Vakfın tescilinin hükmü miras bırakanın ölümü anına kadar geri yürür. Mirasın geçmesi anında vakfın tüzel kişilik kazanamaması tasarrufun geçersizliğine neden olmaz.
Miras bırakan tüzel kişilik meydana getirme amacı olmadan da bir vakıf lehine ölüme bağlı kazandırmada bulunabilir. Bu durumda miras bırakan vakfı mirasçı atayabilir veya vakıf lehine belirli mal vasiyetinde bulunabilir. Miras bırakan terekesinin belirli bir oranını vakfa özgülemişse bu durumda vakfı mirasçı atadığı, terekesindeki belirli bir malı vakfa özgülemişse vakıf lehine belirli mal vasiyetinde bulunduğu söylenebilir.
Av. Eda Berat Deniz, Stj. Av. Tansu Baş
