Miras bırakan ölüme bağlı tasarruflarını koşullara ve yüklemelere bağlayabilir. Örneğin miras bırakan arabasını oğluna vasiyet etmek isteyebilir ancak bunu oğlunun üniversiteyi kazanması koşuluna bağlayabilir. Bu durumda miras bırakanın arabasının oğlunun tasarrufuna geçmesi için hem miras bırakanın ölmüş olması hem de oğlunun üniversiteyi kazanmış olması gerekecektir.
Koşullar geciktirici ve bozucu koşullar olarak ikiye ayrılmaktadır. Geciktirici koşulda ölüme bağlı tasarruf koşulun gerçekleştiği anda hüküm ve sonuç doğurur. Bozucu koşulda ise ölüme bağlı tasarruf koşulun gerçekleştiği andan itibaren hüküm ifade etmez.
Ölüme bağlı tasarrufta kural olarak her belirsiz olay koşul olarak öngörülebilir. Geciktirici koşula bağlı ölüme bağlı tasarruflarda ölüme bağlı tasarrufun hüküm ve sonuç doğurup doğurmayacağı, bozucu koşula bağlı ölüme bağlı tasarruflarda ise ölüme bağlı tasarrufun hükümden düşüp düşmeyeceği belirsizdir. Bu belirsizlik koşulu yüklemeden ayırır. İstisnai olarak hukuka aykırı, ahlaka aykırı ve imkansız olaylar koşul olarak belirlenemez. Eğer koşul hukuka veya ahlaka aykırıysa ya da imkansızsa ölüme bağlı tasarruf geçersizdir. Bunların dışında Medeni Kanuna göre anlamsız veya rahatsız edici koşullar da ölüme bağlı tasarrufa bağlanamaz. Hukuka veya ahlaka aykırı ya da imkansız koşul ile anlamsız ve rahatsız edici koşul arasındaki fark şudur: Hukuka aykırı ya da ahlaka aykırı veya imkansız koşul ölüme bağlı tasarrufu geçersiz kılar. Anlamasız ve rahatsız edici koşul varsa tasarruf geçerli olur ancak koşul konulmamış sayılır.
Yüklemeli ölüme bağlı tasarruflarda koşula bağlı olanların aksine belirsizlik durumu yoktur. Yüklemeli ölüme bağlı tasarruflarda miras bırakan bir tasarrufta bulunur ve bu tasarruftan yararlanan kişiye bir ödev yükler. Yüklemenin yerine getirilmemesi ifa davasına yol açar. Örneğin; bahçem Y’ye kalsın ama Y bahçenin bir kısmına okul yaptırsın denildiğinde Y’nin yerine getirmesi gereken okul yaptırma yüklemesi söz konusudur. Bu yüklemenin yerine getirilmesinde menfaati olanlar yükleme yerine getirilmezse dava açabilirler.
Hukuka aykırı, kanuna aykırı ve imkansız yüklemeler ölüme bağlı tasarrufu geçersiz kılar. Anlamsız ve rahatsız edici yükleme varsa bu yüklemeler yok sayılır.
Koşula bağlı ölüme bağlı tasarrufun hüküm doğurup doğurmayacağı veya hükümden düşüp düşmeyeceği konusunda belirsizlik vardır ve bu belirsizliğin gerçekleşmesi amacıyla dava açılamaz. Yüklemenin ifası ise herhangi bir süreye tabi olmadan yükümlü ve onun ilk derece mirasçılarının yaşamları süresince her zaman dava ile talep edilebilir.
Av. Eda Berat Deniz, Stj. Av. Tansu Baş
